5. Գտնել նկարում պատկերված եռանկյունների անհայտ կողմերը․
10 սմ, √24 սմ, 10 սմ
6. Ուղղանկյուն եռանկյան մի էջը 7 մ է, իսկ ներքնաձիգի և մյուս էջի գումարը 49 մ է: Գտնել ներքնաձիգը և էջը։
էջ ― 24 սմ ներքնաձիգ ― 25 սմ
7․ Տան տանիքին և փողոցի լապտերի սյան վրա գտնվում են երկու աղավնի: Կարինեն տան մոտ մի քիչ ցորեն լցրեց: Երկու աղավնիները միաժամանակ, նույն արագությամբ թռան դեպի ցորենը և միաժամանակ տեղ հասան:
Հաշվել, թե տնից ի՞նչ հեռավորության վրա Կարինեն լցրեց ցորենը, եթե հայտնի է, որ տան բարձրությունը 4 մ է, սյան բարձրությունը՝ 3 մ, և սյունը գտնվում է տնից 7 մ հեռավորության վրա:
Ցուցում: Պահանջվող հեռավորությունը նշանակել x -ով:
Մաթեմատիկայում Պյութագորասն ունեցավ մեծ հաջողություններ: Երկրաչափության ամենահայտնի թեորեմներից է Պյութագորասի թեորեմը, որի հայտնագործությունն ու ապացույցը վերագրվում է Պյութագորասին:
Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգի վրա կառուցված քառակուսու մակերեսը հավասար է նրա էջերի վրա կառուցված քառակուսիների մակերեսների գումարին:
Մաթեմատիկայի պատմության մեջ գոյություն ունեն պնդումներ այն մասին, որ այդ թեորեմը գիտեին դեռևս Պյութագորասից շատ առաջ: Մասնավորապես, եգիպտացիները գիտեին, որ 3, 4 և 5 կողմերով եռանկյունը ուղղանկյուն եռանկյուն է:
Ներկայումս թեորեմը հնչում է այսպես՝
Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգի քառակուսին հավասար է եռանկյան էջերի քառակուսիների գումարին՝ c2=a2+b2
Հայտնի են այս թեորեմի բազմաթիվ ապացույցներ, սակայն ամենաակնառու ապացույցներից մեկը հիմնված է մակերեսների վրա:
1. Կառուցենք եռանկյան էջերի a+b գումարին հավասար կողմով քառակուսի: Քառակուսու մակերեսը (a+b)2 է:
2. Եթե տանենք c ներքնաձիգները, ապա կառուցված քառակուսու ներսում կառաջանա ևս քառանկյուն: Քառանկյան բոլոր կողմերը հավասար են c-ի, իսկ անկյունները՝ ուղիղ են: Իրոք, ուղղանկյուն եռանկյան սուր անկյունների գումարը 90° է, հետևաբար քառանկյան անկյունը ևս պիտի լինի 90°, որպեսզի նրանց գումարը հավասար լինի 180° -ի:
Այսպիսով, առաջացած քառանկյունը ևս քառակուսի է: Հետևաբար, մեծ քառակուսու մակերեսը բաղկացած է ներսի քառակուսու մակերեսից և չորս հավասար ուղղանկյուն եռանկյունների մակերեսներից:
3. Մեծ քառակուսու երկու կողմերի վրա տեղերով փոխենք a և b հատվածները, դրանից քառակուսու կողմը չի փոխվի: Հիմա քառակուսու մակերեսը բաղկացած է (a\) և b կողմերով երկու քառակուսիներից և երկու ուղղանկյուններից՝
4. Համեմատելով մեծ քառակուսու մակերեսը երկու նկարներում, եզրակացնում ենք, որ՝ 4⋅ab2+c2=a2+2ab+b2, որտեղից գալիս ենք պահանջվող հավասարությանը՝
c2=a2+b2
Առաջադրանքներ։
1․ Գտեք ուղղանկյուն եռանկյան ներգնաձիգը ՝ ըստ տրված a և b էջերի ա) a=3 սմ, b=4 սմ` c2=a2+b2=9+16=25, c=5 բ) a=5 սմ, b=12 սմ` c2=a2+b2=25+144=169, c=13
2․ Ուղղանկյուն եռանկյան էջերը 60 սմ և 80 սմ են: Գտնել եռանկյան ներքնաձիգը: c2=602+802=3600+6400=10000, c=100
3․ Ուղղանկյուն եռանկյան էջերն են a-ն և b-ն, իսկ ներգնաձիգը ՝ c-ն: Գտեք b-ն, եթե ՝ ա) a=12 սմ, c=13 սմ` 144+b2=169, b2=169-144=25, b=5 բ) a=9, c=15` 81+b2=255, b2=255-81=174, b=√174
4․ Ուղղանկյուն եռանկյան էջը 5 սմ է, իսկ ներքնաձիգը՝ 13 սմ: Գտնել եռանկյան մակերեսը: 25+b2=169, b2=169-25=144, b=12 Sabc=5×12=60
5․ Ուղղանկյուն սեղանի հիմքերը 13 դմ և 25 դմ երկարություններով հատվածներ են: Փոքր սրունքը 9 դմ է: Հաշվել սեղանի մեծ սրունքը: 15
6․ Մայրիկը բակում ուզում է կառուցել ուղղանկյունաձև ծաղկանոց՝ 6 մ և 8 մ կողմերով: Որքա՞ն պիտի լինի ծաղկանոցի անկյունագիծը, որպեսզի այն ունենա ուղղանկյան ձև: 10
7․ Շեղանկյան անկյունագծերը 14 սմ և 48 սմ են: Հաշվել շեղանկյան կողմը: 25
8․ Քառակուսու կողմը 25 սմ է: Հաշվել քառակուսու անկյունագիծը: 25√2
9․ Հավասարասրուն եռանկյան հիմքը 20 սմ է, իսկ սրունքը՝ 26 սմ: Հաշվել հիմքին տարված բարձրությունը: 24
10․Հավասարասրուն եռանկյան սրունքը 17 սմ է, իսկ հիմքը ՝ 16 սմ: Գտեք հիմքին տարված միջնագիծը: 15
11․ Ուղղանկյուն եռանկյան էջը 15 սմ է, իսկ ներքնաձիգը՝ 25 սմ: Հաշվել երկրորդ էջի երկարությունը: 20
12․ Ուղղահայաց պատին հենած է սանդուղք: Սանդուղքի երկարությունը 50 մ է: Սանդուղքի ծայրը, որը հենված է գետնին, գտնվում է պատից 30 մ հեռավորության վրա: Հաշվել, թե գետնից ի՞նչ հեռավորության վրա է գտնվում սանդուղքի երկրորդ ծայրը:
1․ Տրված է ուղղանկյուն սեղան, որի փոքր հիմքը 6 սմ է: Փոքր սրունքը `18 սմ է, իսկ մեծը՝ հիմքի հետ կազմում է ∠45° -ի անկյուն: Գտնել սեղանի մակերեսը:
270սմ2
2․ Ունենք ուղղանկյուն սեղան, որի հիմքեր են 9սմ ,18սմ, իսկ մեծ սրունքն, որն հիմքի հետ կազմում է ∠30° -ի անկյուն, հավասար է 16սմ ։ Գտնել սեղանի մակերեսը։ 108սմ2
3․ Սեղանի հիմքերը հարաբերում են, ինչպես 2:3, միջին գիծը 10 սմ է, իսկ բարձրությունը 4 սմ: Գտնել սեղանի մակերեսը: 192սմ2
4․ Հավասարասրուն սեղանի բութ անկյունը 135օ է, իսկ այդ անկյան գագաթից տարված բարձրությունը մեծ հիմքը տրոհում է 1,4 սմ և 3․4 սմ հատվածների։ Գտնել սեղանի մակերեսը: 4,76 սմ2
5․ Հավասարասրուն սեղանի մեծ հիմքը 10 մ է, բարձրությունը՝ 3 մ, իսկ սրունքի և մեծ հիմքի կազմած անկյունը՝ 450: Գտեք սեղանի փոքր հիմքը և մակերեսը։ 21 մ2
Եթե սեղանի զուգահեռ կողմերը (հիմքերը) նշանակենք a և b, իսկ բարձրությունը՝ h, ապա՝
Sսեղան=a+b/2⋅h
Ուշադրություն
Նշենք մի քանի կարևոր հետևանքներ:
1. Եթե եռանկյունների բարձրությունները հավասար են, ապա նրանց մակերեսները հարաբերվում են ինչպես հիմքերը:
2. Եթե եռանկյունների հիմքերը հավասար են, ապա նրանց մակերեսները հարաբերվում են ինչպես բարձրությունները:
3. Եթե եռանկյունների բարձրություններն ու հիմքերը հավասար են, ապա եռանկյունները հավասարամեծ են: Օրինակ՝ միջնագիծը եռանկյունը բաժանում է երկու հավասարամեծ եռանկյունների:
Առաջադրանքներ։
1․ Սեղանի հիմքերը 3 մ և 7 մ են, իսկ բարձրությունը՝ 6 մ: Հաշվիր սեղանի մակերեսը: 30մ2
2․ Ո՞ր հատվածի երկարությունն է հավասար սեղանի հիմքերի կիսագումարին:
միջնուղղահայացի
միջին գծի
անկյունագծի
3․Գտնել AD և BC հիմքերով ABCD սեղանի մակերեսը, եթե՝
ա) AD=21սմ, BC=17սմ, BH բարձրությունը 7սմ է, 133սմ2
բ) ∠D=30, AD=10սմ, BC=2սմ, CD=8սմ, 24սմ2
գ) CD⊥AD, AD=13սմ, CD=8սմ, BC=5սմ: 72սմ2
4. Հավասարասրուն սեղանի պարագիծը 32 սմ է, սրունքը՝ 5սմ, իսկ մակերեսը՝ 44սմ2: Գտեք սեղանի բարձրությունը: 4սմ
5․ ABCD սեղանի AD և BC հիմքերը համապատասխանաբար 10սմ և 8 սմ են: ACD եռանկյան մակերեսը 30սմ2 է: Գտեք սեղանի մակերեսը: 54 սմ2
6. Ուղղանկյուն սեղանի մակերեսը 30 սմ2 է, պարագիծը՝ 28 սմ, իսկ փոքր սրունքը՝ 3 սմ: Գտնել սեղանի մեծ սրունքը: 5 սմ
7. Գտնել ուղղանկյուն սեղանի մակերեսը, որի փոքր կողմերը 6սմ են, իսկ մեծ անկյունը՝ 135o: 54 սմ2
8․ Տրված է ուղղանկյուն սեղան, որի փոքր հիմքը 6 սմ է: Փոքր սրունքը 18 սմ է, իսկ մեծը՝ հիմքի հետ կազմում է ∡45° -ի անկյուն: Գտնել սեղանի մակերեսը: 270սմ2
Ո՞ր եռանկյունների մակերեսները կարելի է հաշվել a⋅b/2 բանաձևով: Կարող է լինել մեկ կամ մի քանի պատասխան:
ոչ մեկի
ուղղանկյուն եռանկյան
ցանկացած եռանկյան
հավասարասրուն եռանկյան
2. Լուծել և լրացնել աղյուսակը:
Եռանկյան կողմը՝ a
6.6մ
10 մմ
10,8 սմ
Բարձրությունը՝ ha
8 մ
10 մմ
5 սմ
Եռանկյան մակերեսը՝ S
26,4 մ²
50 մմ²
27 սմ²
3․ Դիցուք՝ a-ն եռանկյան հիմքն է, h-ը՝ բարձրությունը, իսկ S-ը ՝ մակերեսը։ Գտնել ա) S-ը, եթե a= 6 սմ, h=11 սմ; 33 սմ2
բ) h-ը, եթե a=15 սմ, S=45 սմ2 է, 6 սմ գ) a-ն, եթե S=h2, h=2 սմ։ 2 սմ
4․ ABC եռանկյան AB և BC կողմերը համապատասխանաբար 16 սմ և 22 սմ են։ Գտնել BC կողմին տարված բարձրությունը, եթե AB կողմին տարված բարձրությունը 11 սմ է։ 8 սմ
5․ Գտնել ուղղանկյուն եռանկյան մակերեսը, եթե նրա էջերն են 4 սմ և 12 սմ։ 24 սմ2
6․ Ուղղանկյուն եռանկյան էջերից մեկը 14 սմ, իսկ անկյուններից մեկը՝ 45օ։ Գտնել եռանկյան մակերեսը։ 98սմ2
7․ ABC եռանկյան մակերեսը 60սմ2 է: Գտնել AB կողմը, եթե AC = 15սմ, ∠A=30o: 16 սմ
1․ Հաշվիր շեղանկյան մակերեսը, եթե նրա կողմը 20 դմ է, իսկ այդ կողմին տարված բարձրությունը 17 դմ է: 340 դմ2
2․ Շեղանկյան կողմը 6 սմ է, իսկ անկյուններից մեկը՝ 150օ։ Գտնել շեղանկյան մակերեսը։ 3 x 6 = 18սմ2
3․ Շեղանկյան բարձրությունը 2 սմ -ով փոքր է նրա կողմից: Հաշվիր շեղանկյան մակերեսը, եթե նրա պարագիծը 32 սմ է: 8 x 6 = 48 սմ2
4․ Զուգահեռագծի մակերեսը 45 սմ2 է, իսկ պարագիծը` 42 սմ: Կողմերից մեկին տարված բարձրությունը 5 անգամ փոքր է, քան այդ կողմը: Հաշվել`
1) տարված բարձրությունը, 3 սմ 2) կողմը, որին այն տարված է, 15 սմ 3) զուգահեռագծի երկրորդ կողմը: 6 սմ
5․ Տրված է` CD=4 սմ, AD=8 սմ, BK=4 սմ։ Գտնել SABCD-ն:
4 x 8 = 32 սմ2
6․ Զուգահեռագծի կողմերը 5 սմ և 15 սմ են, իսկ մեծ կողմին տարված բարձրությունը՝ 4.3 սմ: Հաշվիր փոքր կողմին տարված բարձրությունը: 15 x 4,3 = 64,5 սմ2 64,5/5=12,9 սմ
7․ Դիցուք՝ a-ն և b-ն զուգահեռագծի կից կողմերն են, իսկ h1-ը և h2-ը՝ բարձրությունները։ Գտնել ա) h2-ը, եթե a=18 սմ, b=30 սմ, h1=6սմ, h2>h1 h2=10 սմ բ) եթե մակերեսը՝ S=54 սմ2, a=4,5 սմ, b=6 սմ։ ???
8. Գտնել զուգահեռագծի անկյունները, եթե նրա մակերեսը 40 սմ2 է, իսկ կողմերը՝ 10 սմ և 8 սմ։ 30o, 30o, 150o, 150o
9․ Գտնել զուգահեռագծի անկյունները, եթե նրա մակերեսը 20 սմ2 է, իսկ բութ անկյան գագաթից կողմերից մեկին տարված բարձրությունը այդ կողմը տրոհում է 2 սմ և 8 սմ երկարությամբ հատվածների՝ սկաց սուր անկյան գագաթից։ 45o, 45o, 135o, 135o
10․ ABCD զուգահեռագծի B անկյունը բութ է։ AD կողմի շարունակության վրա՝ D կետից դեպի աջ նշված է E կետն այնպես, որ ∠ECD=60օ, ∠CED=90օ, AB=4 սմ, AD=10 սմ։ Գտնել զուգահեռագծի մակերեսը։ 20սմ2
1․Սահմանել զուգահեռագծի բարձրությունը։ Զուգահեռագծի բարձրությունը դա ուղղահայացն է, որը տարված է զուգահեռագծի կողմի ցանկացած կետից դեպի հանդիպակաց կողմը պարունակող ուղիղը:
2․ Գրել զուգահեռագծի մակերեսի հաշվման բանաձևը։ Զուգահեռագծի մակերեսը հավասար է նրա կողմի և նրան տարված բարձրության արտադրյալին:
3․ Դիցուք՝ զուգահեռագծի հիմքը a-ն է, բարձրությունը՝ h-ը, իսկ մակերեսը՝ S-ը: Գտնել՝ ա) S-ը, եթե a=14 սմ, h=15 սմ; S=a x h 14 սմ x 15 սմ = 210 սմ2
բ) a-ն, եթե S=45 սմ2, h=7,5 սմ; a = S / h 45/7,5= 6 սմ
գ) h-ը, եթե S=153 սմ2, a=9 սմ h = S / a 153/9=17 սմ
4․ Զուգահեռագծի կողմերից մեկը 13 է, նրան տարած բարձրությունը՝ 8: Գտնել գուգահեռագծի մակերեսը: 104 սմ2
5․Զուգահեռագծի մակերեսը 63 է, կողմերից մեկը՝ 9: Գտնել այդ կողմին տարված բարձրությունը։ 7 սմ
6․Զուգահեռագծի կից կողմերը 8 և 14 են, իսկ սուր անկյունը՝ 30°: Գտնել զուգահեռագծի մակերեսը: 56 սմ2
7․Զուգահեռագծի կից կողմերը 6 և 10 են: Փոքր կողմին տարած բարձրությունը 9 է: Գտնել մեծ կողմին տարած բարձրությունը։ 6 x 9=54 սմ2 54/10=5,4 սմ
8․Զուգահեռագծի կողմերից մեկը 9 սմ է, իսկ 16 սմ երկարությամբ անկյունագիծը նրա հետ կազմում է 30°-ի անկյուն: Գտնել զուգահեռագծի մակերեսը:
9․Զուգահեռագծի սուր անկյունը 30օ է, իսկ բութ անկյան գագաթից տարված բարձրությունները հավասար են 2 սմ և 3 սմ: Գտնել զուգահեռագծի մակերեսը: 2×2=4 սմ 4×3=12 սմ2
1․Գտնել բազմանկյան մակերեսի հատկությունների վերաբերյալ ճիշտ պնդումը:
Հավասար բազմանկյունների մակերեսները հավասար են:
Քառակուսու մակերեսը հավասար է նրա անկյունագծի քառակուսուն:
Եթե բազմանկյունները հավասար չեն, ապա հավասար չեն նաև նրանց մակերեսները:
2․Քառակուսու կողմը 8 է: Գտնել նրա մակերեսը:
S = 64
3․Քառակուսու մակերեսը 225 է: Գտնել նրա պարագիծը:
S = 225 a = 15 P = 60
4․Քառակուսու մակերեսը 121 է: Գտեք նրա պարագիծը:
P = 4a = 4*11 = 44
5․ Ուղղանկյան կից կողմերը 14 և 5 են: Գտնել ուղղանկյան մակերեսը:
S = 70
6․Ուղղանկյան կողմերից մեկը 12 սմ է, իսկ մակերեսը՝ 84 սմ2։ Գտնել այդ ուղղանկյան պարագիծը։
7սմ
7․Ուղղանկյան կից կողմերը հարաբերում են, ինչպես 4:3, իսկ նրա պարագիծը 28 սմ է։ Գտնել այդ ուղղանկյան մակերեսը։
P = 2a + 2b = 2(a+b) = 28սմ a = 4x b = 3x P = 2*4x + 2*3x = 2(4x+3x) = 14x = 28սմ x = P/14 = 28սմ/14 = 2սմ a = 4*2սմ = 8սմ b = 3*2սմ = 6սմ
8․Հաշվել այն ուղղանկյան մակերեսը, որի երկարությունը 18 սմ է, իսկ լայնությունը 3 անգամ փոքր է երկարությունից:
108սմ^2
9․Ունենք երկու ուղղանկյուններ, որոնց մակերեսները հավասար են: Առաջին ուղղանկայն երկարությունը 14սմ է, իսկ լայնությունը 4 սմ: Մյուս ուղղանկյան լայնությունը 7սմ: Գտնել երկրորդ ուղղանկյան պարագիծը: b2= 8սմ P = 30սմ
10․Որքա՞ն են ուղղանկյան կողմերը, եթե նրա պարագիծը 42 սմ է, իսկ մակերեսը՝ 110 սմ²: Եթե W = 11, ապա L = 21 – 11 = 10 Եթե W = 10, ապա L = 21 – 10 = 11
11․Երկու հողամասերի ցանկապատերի երկարությունները հավասար են: Առաջին հողամասը ուղղանկյունաձև է՝ 200 մ և 50 մ կողմերով, իսկ երկրորդն ունի քառակուսու ձև: Ո՞ր հողամասի մակերեսն է ավելի մեծ և քանի՞ քառակուսի մետրով է մեծ:
1․ Ի՞նչ է բազմանկյան մակերեսը։ Բազմանկյան մակերեսը հարթության այն մասն է, որը զբաղեցնում է բազմանկյունը:
2․ Գրել բազմանկյան մակերեսի հատկությունները։ Եթե բազմանկյունների մակերեսները հավասար են, իսկ բազմանկյունները հավասար չեն, ապա նրանք կոչվում են հավասարամեծ:
Հավասար բազմանկյունների մակերեսները հավասար են:
Եթե բազմանկյունը կազմված է մի քանի բազմանկյուններից, ապա նրա մակերեսը հավասար է այդ բազմանկյունների մակերեսների գումարին:
Եթե բազմանկյունների մակերեսները հավասար են, իսկ բազմանկյունները հավասար չեն, ապա նրանք կոչվում են հավասարամեծ:
3․ Ո՞ր բազմանկյուններն են կոչվում հավասարամեծ։ Եթե բազմանկյունների մակերեսները հավասար են, իսկ բազմանկյունները հավասար չեն, ապա նրանք կոչվում են հավասարամեծ:
4․ Գրել քառակուսու և ուղղանկյան մակերեսի հաշվման բանաձևերը։ Sք․=a2, Sուղ․=ab
5․ Գտեք քառակուսու մակերեսը, եթե նրա կողմը հավասար է՝
ա) 1,3 սմ 1.69 բ) 35 դմ 1.225 գ) 201 մ 40401 դ) 0,45 մ 2.025
6․ Որոշել այն քառակուսու կողմը, որի մակերեսը հավասար է՝ ա) 36 սմ2 6 բ) 64 դմ2 8 գ) 6,25 մ2 0.25 դ) 0,81 մ2 0.9 7․ Քառակուսու մակերեսը 49 սմ2 է: Գտնել քառակուսու կողմը և քառակուսու մակերեսն արտահայտել քառակուսի միլիմետրով: կողմ-700 մակերես-490,000 8․ ա) Քանի՞ անգամ կմեծանա քառակուսու մակերեսը, եթե նրա բոլոր կողմերը մեծացվեն 3 անգամ, 9 անգամ
բ)Քանի՞ անգամ կփոքրանա քառակուսու մակերեսը բոլոր կողմերը փոքրացվեն 2 անգամ: 4 անգամ
գ) Քանի՞ անգամ պետք է մեծացնել քառակուսու կողմը, որպեսզի նրա մակերսը սկզբնականից մեծանա 36 անգամ: 6 անգամ 9․ Գտնել ուղղանկյան մակերեսը, եթե նրա կողմերը հավասար են՝ ա) a=5 սմ, b=6սմ S= 30 բ)a=2,5 մ, b=4 մ S=10 գ) a=2,1 սմ, b=3,5 սմ S=7.35
10․ Գտնել ուղղանկյան անհայտ կողմը, եթե ուղղանկյան մակերեսը 24 սմ2, իսկ կողմերից մեկը 4 սմ է։ 6