Posted in Հայոց Լեզու 8

Արցախի բարբառի բառերի փոխադրում


Բնությունը ներկայացնող բառեր

  • Վըղ — հող
  • Իրիքնակ — արև
  • Լյուսնինգա — լուսին
  • Ծյոր — ձոր
  • Ծաղեգյ— ծաղիկ
  • Ճեղնը — ճյուղ
  • Տակռե — արմատ
  • Տիրև — տերև
  • Տափ — գետին
  • Ճուր — ջուր
  • Փադ — բադ
  • Ծըմեռնը — ձմեռ
  • Ամեռնը — ամառ
  • Շոք — հով
  • Ցորտցորտ — սառը
  • Կածկած — շատ տաք
  • Թքուչի — գոլ
  • Թոռ — անձրև
  • Բրջիմ — մրջյուն
  • Կյուլ — գայն
  • Շոն — շուն
  • Ճոտ — ճուտ
  • Ղազ — սագ
  • Վերցակ — աքլոր
  • Կուլ — գայլ
  • Չաղալ — շնագայլ
  • Օղտը — ուղտ
  • Ըլբաստրակ — նապաստակ
  • Օխծը — օձ
  • Մոկուն — մուկ
  • Ծյուկուն — ձուկ

Խոհանոց և ուտելիք ներկայացնող բառեր

  • Փլավքամիչ — քամիչ
  • Քըթօլ — գդալ
  • Տէնակ —  դանակ
  • Թուրուն — թոնիր
  • Պըրինձ — բրինձ
  • Կինի — գինի
  • Ծյու — ձու
  • Յուղուծու — ձվածեղ
  • Թօթ — թութ
  • Հուն —  հոն
  • Սօղան — սոխ
  • Կընանչի — կանաչի
  • Տըկօղէն —  պնդուկ
  • Ճըղօպուր — ընկույզ
  • Գյավալ — սալոր
  • Կարկաժ  — դդում
  • Սըրկևուլ — սերկևիլ
  • Մըհասուր — մասուր

Այլ բառեր

  • Համութ — ամոթ
  • Փիյադա — հետիոտն
  • Խըբըրբիզա — լրատու
  • Պրտտուս — թառս
  • Պոկ — վիզ կամ կոկորդ
  • Քյոմագ — օգնություն
  • Դոխտուր — բժիշտ
  • Ղըլմըղալ — աղմուկ
  • Պարիկամ — բարեկամ
  • Հըրսանեք — հարսանիք
  • Հարթնը — հարսը
  • Ախպեր — եղբայր
  • Փիչ — վառարան
  • Սոտ — սուտ
  • Տյուս — դուրս
  • Հետան — հետևից
  • Նհետ — հետ
  • Մաշառ — սղոց
  • Հափուռ — բուռ
  • Վեչինչ — ոչինչ
  • Պըրտող — պղտոր
  • Կյարմուր — կարմիր
  • Սիպտակ — սպիտակում
  • Կյապուտ — կապույտ
  • Մինակ — մենակ
  • Պերան — բերան
  • Կուճուր —փոքր
  • Դաբան — կրունկ
    Օնջ — ժանգ
  • Մըկըլմանդիլ — սարդոստայն
  • Զերթուն — արթուն
  • Կլոխ — գլուխ
  • Անջուկ — ականջ
  • Կեռեք — ատամ  
  • Աշկ — աչք
  • Օնք — հոնք
  • Ծերք — ձեռք
  • Վենը — ոտք
  • Վընաման — կոշիկК
  • Կըլըկոնձի — գլուխկոնծի 
  • Դըրբըզա — դարպաս 
  • Շեն — գյուղ
  • Փլիքյան — աստիճան
  • Ծմակ — անտառ
  • Հըղեց — ճանապարհ  
  • Յորղան — վերմակ

Գործողություն ցույց տվող բառեր

  • Թիմաշա անել — նայել, դիտել
  • Հմանչիլ — ամաչել
  • Կզնվել — ջղայնանալ
  • Քաթ անել — զրուցել
  • Քիս ըս — գնում ես
  • Կյաս ըս — գալիս ես
  • Թխես ըս — խփում ես
  • Ես քեզ սիրիս ըմ — ես քեզ սիրում եմ
  • Հըվըտա՞ս չըս — չե՞ս հավատում
  • Կենգատ անել — բամբասել
  • Թարիփ անել — գովել
  • Լաց ինիլ — լացել
  • Ուրխանալ — ուրախանամ
  • Գիդում չում — չգիտեմ
  • Գիդում ում — գիտել
  • Եշիլ — նայել
  • Սկանալ — լսել
  • Շաղվել — սխալվել, մոլորվել
  • Տըռնըտոռնը ընգնել — դռնեդուռ ընկնել
  • Կըզնըվցընել — ջղայնացնել
  • Դըրդըհան անել — կիսվել, դարդ պատմել
  • Պար կյալ — պատմել
  • Եր կենալ — վեր կենալ
  • Քինալ —  գնալ
  • Ճարել —  գտնել
  • Ման կյալ — քայլել, փնտրել
  • Տըմանալ — դիմանալ
  • Քյոմագ անել — օգտնել
  • Կեց տալ — հագցնել
  • Ղարկել — ուղարկե;
  • Յեր օնել — վերցնել
  • Դինջանալ — հանգստանալ 
  • Ամալ չի կյամ — չի ստացվում
  • Ամալ ա կյամ — ստացվում է
  • Զուրթնանալ — արթնանալ
  • Ստակալ ա — սատկել է
  • Անգուջ կալ — լսի
Posted in Կենսաբանություն

Արյան և ավշի շրջանառությունը

Արյան շրջանառությունը։ վերաբերում է ամբողջ մարմնում արյան շարունակական շարժմանը, որը նպաստում է սրտանոթային համակարգի կողմից: Արյան շրջանառության համակարգի հիմնական բաղադրիչներն են՝ սիրտը, արյան անոթները (զարկերակներ, երակներ և մազանոթներ) և հենց արյունը։

Սիրտ: Սիրտը արյան շրջանառության համակարգի կենտրոնական օրգանն է: Այն թթվածնով հարուստ արյուն է մղում մարմնի հյուսվածքներին զարկերակների միջոցով և երակների միջոցով հյուսվածքներից հետ է ստանում թթվածնով սպառված արյունը:

Զարկերակներ: Զարկերակները թթվածնով հագեցած արյունը սրտից հեռացնում են մարմնի տարբեր մասեր: Նրանք ճյուղավորվում են ավելի փոքր անոթների, որոնք կոչվում են արտերիոլներ, որոնք հետագայում բաժանվում են մազանոթների։

Մազանոթներ։ մազանոթները փոքրիկ արյունատար անոթներ են, որոնք միացնում են զարկերակները երակներին: Նրանք թույլ են տալիս սնուցիչների, թթվածնի և թափոնների փոխանակում արյան և շրջակա հյուսվածքների միջև:

Երակները։ Երակները դեզթթվածացված արյունը հյուսվածքներից ետ են տեղափոխում սիրտ: Նրանք ունեն միակողմանի փականներ, որոնք թույլ չեն տալիս արյունը հետ հոսել։

Ավշային շրջանառություն

Ավշայի շրջանառությունը։ ավշի շարժումն է՝ թափանցիկ հեղուկ, որը պարունակում է սպիտակ արյան բջիջներ և թափոններ, ամբողջ Ավշաի համակարգով։ Ավշաի համակարգը լրացնում է արյան շրջանառության համակարգը և առանցքային դեր է խաղում իմունային ֆունկցիայի և հեղուկի հավասարակշռության մեջ:

Ավշաի անոթները։ բարակ խողովակների ցանց են, որոնք զուգահեռ են արյան անոթներին ամբողջ մարմնում: Նրանք հավաքում են ավելցուկային հյուսվածքային հեղուկը (ինտերստիցիալ հեղուկ) բջիջների միջև եղած տարածություններից և տեղափոխում այն որպես ավիշ։

Ավշայական հանգույցները։ փոքր, լոբի ձևավորված կառույցներ են, որոնք տեղակայված են լիմֆատիկ անոթների երկայնքով: Նրանք ֆիլտրում են ավիշը՝ հեռացնելով օտար մասնիկները, պաթոգենները և աննորմալ բջիջները։ Ավշաի հանգույցները պարունակում են նաև իմունային բջիջներ, որոնք օգնում են պայքարել վարակների դեմ:

Ավշաի օրգաններ։ բացի ավշային հանգույցներից, ավշային օրգանները, ինչպիսիք են փայծաղը, տիմուսը և նշագեղձերը, կարևոր դեր են խաղում իմունային ֆունկցիայի և արյան սպիտակ բջիջների արտադրության մեջ:

Ավշաի հեղուկը։ թափանցիկ հեղուկ է, որը նման է արյան պլազմայի, բայց պարունակում է ավելի քիչ սպիտակուցներ: Այն կրում է արյան սպիտակ բջիջներ, սպիտակուցներ և բջջային թափոններ: Մինչ արյան շրջանառությունը հիմնականում պայմանավորված է սրտի գործողությամբ, ավշի շրջանառությունը հիմնված է շրջակա մկանների կծկման և մարմնի հյուսվածքների շարժման վրա՝ ավշային անոթների միջով առաջ մղելու համար:

Posted in Քիմիա

Թթվածին

Նոր թեմա- Թթվածին։

ՀԱՐՑԵՐ, ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԽՆԴԻՐՆԵՐ

  1. Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.

ա) ո՞րն է թթվածին տարրի քիմիական նշանը,
o

բ) որքա՞ն են թթվածնի հարաբերական ատոմային և մոլային զանգվածները,
15.9994 մոտավորապես հավասար է 16

գ) ո՞րն է թթվածին տարրի կարգաթիվը,
8

դ) քանի՞ էլեկտրոն է առկա թթվածնի ատոմի արտաքին էներգիական մակարդակում,
6

  1. Հիմնականում ի՞նչ գործընթացներով է պայմանավորված թթվածնի ծախսը բնության մեջ, և ո՞ր երևույթով է այն վերականգնվում։
    Ծախսվու է կենդանի օրգանիզմների և որոշ բույսերի կողմից գիշերվա ընթացքում։
    Վերականգնվում է Ֆոտոսինթեզով բույսերի և միաբջիջ օրգանիզմների օգնությամբ։
  2. Գազային խառնուրդը պարունակում է 2,5 մոլ թթվածին և 3 մոլ օզոն: Որքա՞ն է այդ խառնուրդի զանգվածը (գ):
    224գ/մ
  3. Խմբային աշխատանք

Օգտվելով տվյալներից՝ յուրաքանչյուր աշակերտ պետք է որոշի.

ա) թթվածին տարրի զանգվածն իր օրգանիզմում,
40.8

բ) թթվածնի ծավալը դասասենյակում:
41.481 մոտովորապես 41.5

Առաջադրանք

Սլաքների օգնությամբ ցույց տվեք թթվածնի շրջապտույտը բնության մեջ.